15.03.1957
15. ožujka 1957. u Parizu, na povratku iz Velike Britanije, iznenada je umro Moša Pijade, predsjednik Savezne narodne skupštine, član Izvršnog komiteta CK SKJ.
Slikar, radnik u kulturi, prosvjetni radnik, prevodioc, komunista, partizan, jedan od osnivača Tanjuga, jedan od tvoraca ustava FNRJ i još mnogo toga.
Biografija
Rođen je 4. I. 1890. godine u Beogradu. Poslije završene osnovne škole i niže gimnazije, 1905. godine, pohađao je zanatsko-umjetničku Školu u Beogradu, a od 1906. do 1910. studirao je slikarstvo u Minhenu i Parizu. Pored ovoga, bavio se aktivno i novinarstvom. Svoje novinarske korake započeo je 1910. godine. Od 1911. do 1912. godine bio je sekretar udruženja novinarskih suradnika, a od 1913. do 1915. nastavnik crtanja u Ohridu.
Rad u Komunističkoj partiji
Početkom 1919. godine, pokrenuo je u Beogradu dnevni list "Slobodna reč". U članstvo Komunističku partiju Jugoslavije primljen je 1. januara 1920, i odmah zatim izabran za sekretara partijske organizacije "Dunav". Tada je počeo da surađuje i u centralnom organu KPJ, "Radničke novine".
Sudionik je Drugog kongresa KPJ, održanog u Vukovaru 1920. godine. U kolovozu 1920. izabran je, na listi KPJ, za odbornika grada Beograda. Kada je, 1921. godine, Zakonom o zaštiti države zabranjen rad KPJ i uhapšen Izvršni odbor KPJ, Moša Pijade postaje član ilegalnog Izvršnog odbora KPJ i veoma aktivno radi na stvaranju Nezavisnih radničkih sindikata, i uređuje sindikalni organ "Organizirani radnik". Ponovo pokreće "Slobodnu reč", kao nedjeljni list koji je, u stvari, bio legalni organ KPJ.
Godine 1922. Moša Pijade je predstavljao KPJ na Drugoj konferenciji Balkanske komunističke federacije u Sofiji. U vrijeme kada je KPJ iz ilegalnosti tražila legalne forme političkog rada, Moša krajem 1922. godine priprema osnivanje Nezavisne radničke partije Jugoslavije. Kada je ona, 1923. godine osnovana, Moša je uređivao i organ ove partije "Radnik", a kada su ga vlasti zabranile, počeo je da izdaje i uređuje list "Okovani radnik".
Robija
Zabranom Nezavisne radničke partije, prestale su mogućnosti legalnog političkog rada KPJ, pa je Partija morala prijeći u još veću ilegalnost. Partija je Moši dala zadatak da organizira ilegalnu štampariju CK KPJ u Beogradu. Tu su Štampani leci i list "Komunist". Februara 1925. ilegalna štamparija je otkrivena, a Moša Pijade uhapšen. Sud ga je osudio na dvadeset godina robije, koja mu je, nešto kasnije, smanjena na 12 godina. Kaznu zatvora je izdržao u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi, gdje je među zatvorenicima razvio raznovrsnu političku aktivnost, zbog čega je, 1934. godine, osuđen na još dvije godine, pa je tako izdržao 14 godina na robiji.
I pored teških zatvorskih uvjeta, Moša je nastavio revolucionarnu aktivnost. Njegovim izuzetnim zalaganjem, tamnice su pretvorene u škole komunista. Bio je organizator mnogih akcija političkih osuđenika protiv zatvorskog režima: demonstracija, štrajkova glađu i dr.
Od velikog je značaja prevod Marksovog "Kapitala" koji je na robiji, zajedno s Rodoljubom Čolakovićem, preveo Moša Pijade. Pored toga, preveo je "Komunistički manifest", "Bedu filozofije" i "Kritiku političke ekonomije". U zatvoru u Lepoglavi Moša je, 1930. godine, upoznao Josipa Broza Tita.
U aprilu 1939. godine, Moša je, poslje 14 godina, izašao s robije. Odmah je nastavio partijski rad u Beogradu. Januara 1940. godine Pijade je ponovo uhapšen i upućen u koncentracioni logor u Bileću, u kome je ostao do aprila 1940. godine. Na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, oktobra 1940. izabran je za člana CK KPJ. Februara 1941. godine Moša je ponovo uhapšen, ali je pušten dva dana prije napada Trećeg Rajha na Jugoslaviju.
NOB
Nakon okupacije , Moša je od strane CK KPJ upućen u Crnu Goru, da izvrši pripreme za ustanak. Po izbijanju Trinaestojulskog ustanka u Crnoj Gori, sudjeluje u organizaciji ustanka, a od decembra 1941. prelazi u Vrhovni štab NOPOJ-a, u kome se kao načelnik ekonomskog odjeljenja i odjeljenja za pozadinske vlasti najviše bavio organiziranjem narodne vlasti i pozadine.
Kao najpoznatiji Židov u partizanima, bio je glavna meta nacističke, ustaške i četničke antisemitske propagande.
U razvoju i učvršćivanju Narodnooslobodilačkih odbora (NOO), veliku ulogu su odigrali Fočanski propisi koje je, februara 1942. godine, izdao Vrhovni štab, a pripremio Moša Pijade.
Moša se izvjesno vrijeme posvetio stvaranju AVNOJ-a, a na njegovom Drugom zasjedanju u Jajcu najaktivnije je sudjelovao u izradi svih odluka koje su bile temelj nove socijalističke Jugoslavije. Na Drugom zasjedanju izabran je za potpredsjednika AVNOJ-a.
On je osnivač i prvi suradnik Telegrafske agencije nove Jugoslavije (Tanjug), 5. novembra 1943. godine.
Poslijeratni period
Poslje oslobođenja, Moša je stalno biran za poslanika Savezne narodne skupštine. Bio je i poslanik Narodne skupštine NR Srbije, prvog i drugog saziva. Do januara 1953. godine bio je u Saveznoj skupštini predsjednik Ustavotvornog, a zatim Zakonodavnog odbora. Od januara 1953. do januara 1954. godine bio je potpredsjednik Saveznog izvršnog veća, a od 1954. do 1957. predsjednika Savezne skupštine.
Jedan je od autora prvog Ustava FNRJ iz 1946. godine, Ustavnog zakona i drugih zakona koji su predstavljali pravne temlje FNRJ i njenih ustanova. Sudjelovao je i na Mirovnoj konferenciji u Parizu.
Na Petom i Šestom kongresu KPJ, biran je u Politbiro Centralnog komiteta KPJ. Bio je član Predsjedništva Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije, Centralnog odbora Saveza boraca, redovni član Srpske akademije nauka, član Udruženja novinara i Udruženja likovnih umjetnika. Imao je čin rezervnog general-majora JNA.
Ostavio je za sobom oko 120 slikarskih radova (od kojih je dvije trećine izgubljeno) i više stotina skica i crteža.
Umro je u Parizu, 15. marta 1957. godine, vraćajući se u iz Londona, gdje je predvodio jugoslavensku parlamentarnu delegaciju. Sahranjen u Beogradu, u Grobnici narodnih heroja na Kalemegdanu, zajedno s Đurom Đakovićem, Lolom Ribarom i Ivanom Milutinovićem.
Izvor: sh.wikipedija
