21.12.1941
Ustaše su u Prkosu Lasinjskom na najsvirepiji način ubile 478 stanovnika, uglavnom žene, djecu i starce. Sve su ih najprije odveli u obližnje općinsko središte Lasinju, gdje su ih mučili. Zatim su ih odveli u šumu Brezje, gdje su ih vezali po četvero. Tako vezani dovedeni su pred iskopanu jamu. Uoči rata Prkos je brojao nešto više od 600 stanovnika. Samo 130 Prkošćana uspjelo se spasiti i izbjeći masakr.
Stanovnici sela Prkos su od ljeta 1941. sudjelovali u pomaganju Narodno-oslobodilačkog pokreta i ustanka na Kordunu. U zaleđu Prkosa, prema Petrovoj gori, nalazio se veći broj sela koja su bila pod kontrolom partizana. Ipak, na Kordunu nije postojala kompaktna partizanska teritorija zbog prisustva žandarmerije i ustaša u pojedinim naseljima, poput Vojnića i Vrginmosta, uključujući i naselja u neposrednoj blizini Prkosa: Lasinja i Banski Kovačevac. Ipak, ustaše se nisu usuđivale da pokrenu opći napad na Prkos sve do 21. decembra 1941.
Uoči ustaškog napada na Prkos, došlo je do prenošenja ustanka na ljevu obalu Kupe, u čemu sudjeluju stanovnici Prkosa. Partizani Prvog Kordunaškog NOP odreda prešli su 8. decembra 1941. Kupu kod Prkosa i ušli u Pisarovinu. Ustaško rukovodstvo odlučilo je da 21. decembra 1941. pokrene ofenzivu na slobodnu partizansku teritoriju na Kordunu.
Zahvaljujući činjenici da su partizani nedugo uoči ustaške ofenzive na Kordun uspjeli da neutraliziraju ustaško i domobransko prisustvo između Vojnića, Utinje i Vrginmosta, omogućena je odstupnica tisućama stanovnika kordunaških sela između željezničke pruge Karlovac-Topusko i Kupe, u pravcu partizanskih baza na Petrovoj gori.
U napadu na partizanska sela na Kordunu sudjeluju Poglavnikova tjelesna bojna pod komandom Ante Moškova, Ustaška vojnica, Hrvatsko domobranstvo, žandarmerija i lokalne ustaše. Prkos je bio prvi na udaru kao najisturenije srpsko naselje prema reci Kupi i ustaško-domobranskim uporištima.
Zahvaljujući činjenici da je komandir žandarmerijske stanice u Lasinji, Pero Nikolić, koji se na ovoj dužnosti nalazio i prije rata, signalizirao stanovništvu Prkosa o pokretu ustaško-domobranskih snaga, odrasli muški stanovnici Prkosa, njih oko 130, uspjelo je da izbjegne u šumu. Njihove žene, djeca i roditelji ostali su u selu jer je lokalno stanovništvo vjerovalo da oni koji nisu vojno sposobni neće biti na udaru snaga tzv. NDH. Nikolić, iako Hrvat, biće kažnjen smrću, zajedno sa suprugom i dvoje djece, zbog ovog gesta. Međutim, ustaše i domobrani su pohvatali cjelokupno stanovništvo Prkosa koje nije izbjeglo pred potjerom (428 njih), kao i 17 stanovnika sela Lasinja, ali i cjelokupno romsko stanovništvo općine Lasinja. Romi sa područja Lasinje, njih najmanje 48, kasnije su sprovedeni u logor Jasenovac gdje su ubijeni. Jedan dio Prkoščana bio je izložen mučenju i masakriranju u samom selu, dok je većina uhvaćenih seljana odvedena u Lasinju gdje je zatvoren, tu su se našli i pohvatani malobrojni srpski stanovnici Lasinje, ali i velik broj stanovnika Dugog Sela Lasinjskog.
Jedan broj Prkoščana i Dugoseljana prebačen je 31. decembra 1941. preko Kupe kako bi bili prikazani kao navodni zarobljenici ustaškom rukovodstvu, uključujući i Antu Pavelića, koje je pristiglo iz Zagreba. Ovi stanovnici Prkosa i Dugog Sela ubijeni su u Rakovu Potoku. Ostali stanovnici ova dva sela ubijeni su u Dugom Selu, gdje je jedan broj seljana spaljen, a ostatak je ubijen tupim predmetima i klanjem u šumi Brezije.
U napadu na slobodnu teritoriju Korduna, ustaše su ubile najmanje 428 stanovnika Prkosa. Od ovog broja bilo je 244 ih je bilo maloljetno, od ova 244 maloljetnika bilo je 192 mlađih od 14 godina, i čak 94 mlađih od 7 godina. Tokom rata 23 stanovnika Prkosa pali su u borbi protiv fašizma, dok je 7 stanovnika umrlo od tifusa.
Spomenik
Spomenik stradalim stanovnicima Prkosa oskrnavljen je nakon 1995. godine. Najteže oštećenje spomenik je doživio je na blagdan Svih svetih 2010. kad su maljevima razbijene ploče s ispisanim imenima žrtava i zvjezda petokraka. Na komemoraciji stradanja te godine narodni heroj i zapovjednik 13. proleterske brigade Rade Bulat pozvao je mlade antifašiste u aktivnu borbu protiv neofašističkih vandala: "Moraju sačekati lopove koji su razbili ovaj spomenik. Kad ih uhvate, trebaju ih dobro istući, polomiti im noge i razbiti glave". Spomenik je obnovljen 2012. godine.
Izvori:
Maša Samardžija: Kao da je čuo Luburićeve riječi…
Dušan Korać, "Prkos u plamenu: Masovno uništenje sela Prkosa kod Lasinje 21. prosinca 1941"
