02.10.1943
Kada su tokom Drugog svjetskog rata 2. oktobra 1943. godine partizanske jednice oslobodile Tuzlu od okupatora, Tuzla je bila najveći oslobođeni grad u Jugoslaviji i okupiranoj Europi. Oslobođenje Tuzle 2. oktobra 1943. je predstavljalo veliku vojnu i političku pobjedu koju su izvojevale antifašističke jedinice NOV i POJ, odnosno to je bila jedna od najznačajnijih dotadašnjih pobjeda. Slobodna Tuzla - kao važan ekonomski i politički centar, značajna vojno-strateška pozicija okupatora, raskrnica puteva, slobodarski je odjeknula prvenstveno u onim slojevima stanovništva istočne Bosne koji se još nisu opredijelili za NOP, iako su bili antifašistički raspoloženi.
Prije svega, muslimansko i hrvatsko stanovništvo se masovno antifašistički aktiviralo, a mnoga srpska sela gdje su četnici do tada imali utjecaja takođe se sve više opredjeljivala za narodnooslobodilački antifašistički pokret. Sve je to ubrzalo dalji snažan razvitak oslobodilačke borbe kroz formiranje novih partizanskih jedinica: 18. hrvatska, 17. majevička, 19. birčanska, 21. tuzlanska brigada, Tuzlanski, Kladanjski, Srebrenički odred, a formirane su i 27. i 38. divizija. Sve jedinice su se dobro naoružale, a naročito automatskim oružjem, puškomitraljezima, automatima, minobacačima, a neke su imale i protivtenkovske topove. Pri Štabu 17. divizije je postojala baterija brdskih topova. U izvještaju Vrhovnom štabu od 16. listopada, štab Trećeg korpusa naveo je:
Oslobođenjem Tuzle nastala je prekretnica u razvoju događaja u ist. Bosni. Muslimanska legija u svim krajevima stavlja se pod našu komandu. Pristupanjem vodstva HSS iz Tuzle Narodnooslobodilačkom pokretu stvorene su mogućnosti neposredne mobilizacije Hrvata u našu vojsku ... U toku 12 dana stupilo je u brigade 600 Hrvata. Od toga oko 200 radnika. Proces raspadanja četnika u Posavini i na Trebavi i Majevici se nastavlja.
Oslobođenjem tuzlanskog basena i plodnih ravničarskih krajeva Semberije i Posavine, fašistima je nanijet ne samo težak vojni poraz nego i veliki ekonomski gubitak. Radost koja je prožimala građane Tuzle, nakon oslobođenja 2. oktobra, povezanost boraca i naroda, dovela je do toga da je svaki šesti stanovnik Tuzle stupio u jedinice NOV-e. Od oko 5.000 novih boraca popunjene su postojeće i formirane nove partizanske jedinice. Tuzla je postala centar djelatnosti koje su se odražavale na organizacijski život po cijeloj slobodnoj teritoriji. U slobodnom gradu je djelovalo najviše političko i vojno rukovodstvo Bosne i Hercegovine, tuzlanske oblasti i okruga; PK KPJ za BiH, PK SKOJ-a za BiH, Oblasni komitet KPJ, Štab 3. korpusa, Gradski narodnooslobodilački odbor i antifašističke organizacije.U Tuzli je tada pokrenuta i značajna izdavačka djelatnost: Štampan je treći broj lista "Oslobođenje", pokrenuti su listovi "Front slobode", "Vijesti" i "Naša borba". Osim svega što čini značaj ove velike pobjede, treba reći da su sve kvislinške jedinice u službi okupatora time doživjele poraz od kojeg se nisu oporavile, a revolucionarni antifašistički pokret i narodnooslobodilačka borba su osigurali moralno-psihološku prednost.
Treba napomenuti da su Tuzlu drugi put i konačno oslobodile 16. muslimanska i 19. brčanska brigada. Uz pomoć nekih jedinica iz srebreničkog odreda, dok je ostatak istog odreda bio pridružen 18. hrvatskoj brigadi u akciji oslobađanja Dervente.
Izvori:
